Δοξάτου Μάνα! γράψαμε και διαβάσαμε παλιά σε ανάλογες εκδηλώσεις! Αρχόντισσα όλα αυτά τα χρόνια- Μαθήτρια του Παρθεναγωγείου στο Δοξάτο-Δασκάλα , αγρότισσα-νοικοκυρά μάνα Δοξατιανή γυναίκα.

1913 το πρώτο ολοκαύτωμα του Δοξάτου. Η ομορφότερη κώμη της περιοχής όπως την περιγράφουν ξένοι και Έλληνες περιηγητές απομένει ένας σωρός ερειπίων. Ξεκληρίζονται οικογένειες ,αλλά όπως πάντα μειώνεται ο ανδρικός πληθυσμός.  Η Δοξατιανή γυναίκα χάνει τον αγαπημένο της σύντροφο, τον αδελφό, το γιο και δουλεύει για πολλά χρόνια μόνη στη δύσκολη παραγωγή του καπνού.

 Στα 1916 εισβάλλουν πάλι Γερμανο-Βούλγαροι και μαζί επιβάλλουν την πείνα , τη δυστυχία, τις στερήσεις. Οι άντρες από 17 ως 51 οδηγούνται στην ομηρία.

Πέρασαν τα χρόνια, θωρακίστηκε πληθυσμιακά το Δοξάτο από φιλοπρόοδους πρόσφυγες. Η πονεμένη μάνα της προσφυγιάς όρθωσε το ανάστημά της, δούλεψε και στήριξε με τη σειρά της κι αυτή την κοινωνία , την οικονομία, αλλά και τον πολιτισμό της περιοχής. Και έφτασε το 1940, γράφτηκε το Έπος του 40 στα βουνά της Πίνδου, αλλά και στα οχυρά της Μακεδονίας. Αγωνίστηκε και αυτή και συνετέλεσε τα μέγιστα για την επιτυχία του αγώνα. Όμως κατέρρευσε το Μέτωπο στα Ελληνογιουγκοσλαβικά σύνορα , αν και νικητές οι υπερασπιστές των οχυρών της Μακεδονίας, δέχθηκαν την σκληρή διπλή κατοχή των Γερμανοβουλγάρων. 

Περίμεναν οι κατακτητές να βρουν μόνο ερείπια και τις μαυροντυμένες γυναίκες, αλλά βρήκαν μια ισχυρή οικονομία, πλούτο  και πρόοδο.  Και  ήρθε ο μαρτυρικός Σεπτέμβρης του 1941.

Ας ακούσουμε τις ίδιες Δοξατιανές γυναίκες: «Στα αυτιά μας έφτανε ο ήχος των πολυβόλων «σκοτώνουν τους άνδρες μας» και το αίμα πάγωσε. Η Σοφία γέννησε πρόωρα με τη βοήθεια της γριάς Μαλέα, τα φουστάνια μας έγιναν ρούχα για το μωρό. Ρωτήσαμε τους Βουλγάρους φρουρούς για την τύχη των ανδρών μας και αυτοί απάντησαν «αυτοί πάνε, λυπόμαστε που είχε και νέους» Μετά 8 ημέρες, αφού τα πτώματα είχαν μυρίσει τα ξεθάψαμε και τα θάψαμε σε ομαδικό τάφο. Οι γυναίκες φόρεσαν όλες μαύρα, το γέλιο έσβησε από τα χείλια μας , η αποφράδα εκείνη ημέρα δεν ξεχάστηκε, ούτε θα ξεχαστεί ποτέ. Δεν πέρασε λίγος καιρός και οι Βούλγαροι  επιστράτευσαν πάλι τους άνδρες ως «ντουρντουβάκια» στα καταναγκαστικά έργα της Βουλγαρίας».

Σήμερα η ίδια γυναίκα, μάνα μπροστά στις όποιες δυσκολίες της ζωής, πρωταγωνίστρια για κοινωνική δικαιοσύνη και αξιοπρέπεια καλείται να αφήσει την βολή της και να αγωνιστεί με όποια μέσα μπορεί για την πρόοδο και  την ευημερία αυτού του ηρωικού ,αλλά και ταλαιπωρημένου τόπου. Το αξίζουμε και είναι ιερά παρακαταθήκη για τις επερχόμενες γενιές.