μάνα από τις εφημερίδες-Δοξάτο ΙΕ-Σμύρνη-Εργασία Ιστορίας 84-87

 

Ψάχνοντας τις εφημερίδες και στις εκδηλώσεις που κάναμε για τη γιορτή της μητέρας.

Όταν ηχούν τα τύμπανα του πολέμου κοντά μας ή και πιο μακριά μας δεν μπορεί παρά να αφιερώνουμε την ομιλία στη μάνα του πολέμου και της αγωνίας, αλλά και στη μάνα που ζει την αγωνία των βασανιστηρίων και την προσφυγιά.

Δεν ταιριάζουν σε μια τέτοια ημέρα κενοί ρητορισμοί και στομφώδη λόγια. Απλά καθιερώθηκε η μέρα αυτή με σκοπό να αφυπνιστούν οι γυναίκες και να συνειδητοποιήσουν τις ολέθριες συνέπειες των πολέμων. Να καθιερωθεί μία ημέρα των μητέρων , ημέρα της φιλίας. Στην Ελλάδα που ο λαός μας ξέρει να τιμά και να σέβεται τα πρόσωπα και τις επετείους, την αγκάλιασε με αγάπη.

Δύο ημέρες αφιερωμένες στη γυναίκα και εύλογα κανείς αναρωτιέται γιατί;

Η μία στις 8 του Μάρτη πιο φεμινιστική που προβάλλει τα δικαιώματα και τον αγώνα της γυναίκας, και η άλλη ως αντίβαρο, να συμπληρώσει με τη μητρότητα και την τεκνογονία την πρώτη. Γιατί με την τεκνογονία γίνεται η γυναίκα συνεργάτης του Θεού στο δημιουργικό Του έργο και μέσω αυτής σώζεται.

Μια επίσκεψη στο Μουσείο της Δράμας θα δείξει τα πολλά ειδώλια  που αναπαριστούν τη γυναίκα , τη θεά , την ιέρεια, τη γονιμότητα. Από πολύ παλιά λατρεύεται η μητέρα στον τόπο μας. (η γυναίκα , ή μάνα στο χρόνο μέσα από μια σειρά εικόνων)

Πολλές οι υποχρεώσεις για τη γυναίκα , αλλά και τον άνδρα στην ανατροφή και στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών.

Από το περιβάλλον της οικογένειας οδηγείται με τον πιο ασφαλή τρόπο στην κοινωνία και διαμορφώνει ισχυρό κράτος, γιατί όταν ευημερεί η οικογένεια, ευημερεί και ο κόσμος όλος.

Νόμοι και οικογενειακό δίκαιο στήριξαν τελευταία τη μάνα, αλλά στην οικογένεια χρειάζεται η θυσία των συζύγων, και όχι μόνο της μάνας.

Γιατί και σήμερα συνεχίζει να βρίσκεται κάτω από ένα Σταυρό.

Κακοποιείται η ίδια και τα παιδιά της. Παραμελείται, την χρησιμοποιούν, ζει την εκμετάλλευση της εργασίας των παιδιών της.

Όταν βασανίζονται παιδιά, θεωρεί ότι είναι δικά της παιδιά και ο ίδιος σπαραγμός χαράσσεται σε όλα τα γυναικεία πρόσωπα.

Μάνα του πόνου και της δυστυχίας.

Η μάνα που στις μέρες μας δεν έχει τα τελείως απαραίτητα για να ζήσει τα παιδιά της, λείπει η θέρμανση, το φαγητό. Και αυτή η μάνα αναγκάζεται πάλι να αφήσει κάπου τα παιδιά της, απλά για την επιβίωση. Το καλύτερο όμως ίδρυμα, η χειρότερη μάνα. Γι’ αυτό έχει υποχρέωση η πολιτεία σήμερα να στηρίξει κάθε μάνα, κάθε οικογένεια.

 

 

 

 

Η μάνα στη λογοτεχνία

Ο παιδαγωγικός ρόλος της μάνας και της οικογένειας ευρύτερα.

«Δεν φτάνει μόνο να γεννήσεις ένα παιδί , πιο πολύ είναι να το μεγαλώσεις, να το ζήσεις να το πονέσεις. Ο πόνος είναι μετά….» είναι τα λόγια της Λίας Μεγάλου Σεφεριάδου στο έργο της «ο Δρόμος είναι η χαρά»

Είναι ένας ύμνος στην αγάπη, στη θυσία  της μάνας, στον παιδαγωγικό ρόλο της μάνας και της γιαγιάς.

«κι αν δεν είπα παραμύθια σε παιδιά και σε εγγόνια. Δεν τους θήλασα μόνο γάλα, αλλά και παραμύθια τους θήλασα». Μέσα από τα παραμύθια ξετυλίγεται η ιστορία του τόπου μας.

Παιδί της Μικρασιατικής καταστροφής ζει στη συνέχεια τα δύσκολά χρόνια της κατοχής, του εμφυλίου και τα χρόνια της επτάχρονης δικτατορίας .

 Διδάσκει την ιστορία του τόπου η ηρωίδα.

«να κάνετε την ιστορία του τόπου μας παραμύθι , τραγούδι για να τη μάθουν τα παιδιά.

Άλλοτε πάλι γράψαμε για τη μάνα της Θράκης. Αγρότισσα κυρίως με ιδιαίτερη φροντίδα για τα παιδιά της. Ακολουθεί τον πατέρα στο χωράφι και συνεχίζει στο νοικοκυριό.Γράψαμε τις συνταγές της , τα γιατροσόφια και τα βοτάνια της. Ακόμη και τα κάλαντα των Χριστουγέννων στην Παναγιά μας επικεντρώνονται, στη γέννα και στο ρόλο της Αγίας Μητέρας.

Η μάνα του Πόντου. Η αγωνίστρια και  δωρική μάνα που μάχεται στα κακοτράχαλα βουνά του Πόντου. Αλλά και η μορφωμένη στο Παρθεναγωγείο της Τραπεζούντας. Οι γυναίκες της επτάκωμης Σάντας.

Και τέλος η γυναίκα του Δοξάτου

Νοικοκυρά , αλλά και αγωνίστρια. Πολλές φορές έμεινε μόνη, μαυροφορεμένη. Τρεις εισβολές με σκληρή κατοχή, δύο ομηρίες , δύο ολοκαυτώματα. 

Μόνη ανατρέφει τα παιδιά της και καλλιεργεί και τον καπνό. Καταληστεύεται και χάνει όλα τα υπάρχοντά της, αλλά στέκει πάντα ορθή.

 Ξερακιανή, μαυροφορεμένη, έχουν στεγνώσει πια τα δάκρυά της, αλλά πάντα περήφανη, αγέρωχη, έχοντας ψηλά το κεφάλι, γιατί έκανε το χρέος της.

Η ιστορία μας άφησε παρακαταθήκη αυτές τις φωτογραφίες, που ταξίδεψαν παντού, έγιναν αφίσες, πρωτοσέλιδα στις ξένες εφημερίδες.

Είμαστε και εμείς σήμερα περήφανες, γιατί ήταν και είναι τα πρότυπά μας!

Το Δοξάτο μικρογραφία της Ελλάδας"

 

Βιώνει εδώ και χρόνια την αδικία .

 

 

Τις πταίει;

 

Αναρωτιέται κανείς σήμερα.

 

 

Αρχικά οι φίλοι μας, που νομοθέτησαν για μας χωρίς εμάς.

 

Γιατί η πρώην έδρα του Δήμου , όπως επεσήμανε τηλεοπτικά κάποιος συνδημότης , ως άλλη Δήλος ήταν στο κέντρο του Δήμου. (μικροκομματικά βέβαια και όχι με τον διαβήτη στο χέρι, όπως αφελώς ισχυρίζονται σήμερα, οι συμπαθείς κατά τα άλλα συνδημότες μας.

 

 

Αποκομίσαμε όμως πλούσιες εμπειρίες......

 

-Προβλήματα προσέγγισης του Δημαρχιακού Κέντρου, ειδικά στις αργίες για τις ανάγκες του ληξιαρχείου.

 

-Για το ΚΕΠ δεν συζητάμε-Πρώτα στην έδρα του Δήμου και μετά πάλι πίσω στη Δράμα.

 

-Ίσως όμως να βόλευε στα Δημοτικά Συμβούλια. Ποιος θα πήγαινε να ... παρακολουθήσει;

 

-Για το κτιριακό του Δήμου;

 

Λύθηκε με τον καλύτερο τρόπο. Μπαλώματα παντού. Γίναμε προφανώς δέσμιοι των επιλογών μας, όταν αλλού με διορατικότητα προετοιμάζονταν για τις επόμενες αλλαγές.

 

 

Γιατί όμως ολιγωρήσαμε;

 

Μήπως έπρεπε να μη συμμετέχουμε καθόλου στις εκλογές;

 

Πως δικαιώθηκαν τότε οι αγώνες των κατοίκων στο Βραχάσι της Κρήτης.

 

 

Αλλαγές πολιτικές , υποσχέσεις.......μια ακόμη απάτη για το Δοξάτο.

 

 

Και ξαναρχόμαστε στα ίδια.

 

Απροετοίμαστοι τελείως .

 

Μήπως πρέπει να πάρουμε την τύχη του τόπου στα χέρια μας

 

Γιατί μέναμε για τόσο καιρό (με κλειστά χαρτιά);

Μήπως έπρεπε να διατυμπανίσουμε παντού τα αυτονόητα, τις προϋποθέσεις δηλαδή για τον ορισμό της έδρας του Δήμου, που καλύπτονται πλήρως από το Δοξάτο:

(βρίσκεται σε κεντρικό άξονα, απέχει ίσα από όλα τα δημοτικά διαμερίσματα του νέου Δήμου, υπερτερεί πληθυσμιακά, διαθέτει όλες τις απαραίτητες υποδομές).

Και μήπως θα έπρεπε να αναζητήσουμε συνοδοιπόρους στο δύσκολο αυτό ταξίδι που μας επεβλήθηκε;

 

Εφόδια μας στο δύσκολο αυτό ταξίδι του τόπου :

 

η ιστορία , οι ηρωικοί αγώνες και κυρίως το δίκιο που βαραίνει τους ώμους μας, γιατί είναι βαριά κληρονομιά και έχουμε χρέος να το διαφυλάξουμε.

 

Όλα αυτά τα χρόνια,

Αποδίδουν τιμές στο Δοξάτο :

 

-Ο πρώτος πολίτης της χώρας του οποίου και την στήριξη επικαλούμαστε.

 

- Η Ανωτέρα Σχολή Πολέμου

 

-Σχολεία και Πανεπιστήμια με καθηγητές και φοιτητές του εξωτερικού (Unesco)

 

- Δήμαρχοι του εξωτερικού και άλλων μαρτυρικών πόλεων της Ελλάδας

 

-Υπουργός Άμυνας.

 

- Το μήνυμα του Πατριάρχη για την ηρωική θυσία των κατοίκων του Δοξάτου.

 

Και κυρίως ο απλός λαός και οι μικροί μαθητές σχολείων που επισκέπτονται και τιμούν συχνά τον όμορφο τόπο μας.

 

Η  Σμύρνη

Τα παλιά χρόνια

Ο Γάλλος αρχαιολόγος Jardi  γράφει:

      «Κατά τον ΣΤ΄ αιώνα δεν υπήρχε άλλη ελληνική περιφέρεια, που θα μπορούσε να συναγωνιστεί την Ιωνία τόσο στην πνευματική της ανάπτυξη, όσο και στην οικονομική ευρωστία». Την ίδια περίοδο που οι Έλληνες της ηπειρωτικής Ελλάδας με δυσκολίες προσπαθούσαν να βγουν από την ημιβαρβαρότητα Οι Ίωνες πιστοί στον πολιτισμό του Αιγαίου και των επιτεύξεων της Ανατολής, πλούτιζαν με τη δουλειά τους και χαίρονταν τα αγαθά της ευφορίας και της ειρήνης. Ενδεικτικό είναι, πως η λέξη ειρήνη, που την αποδέχτηκαν όλοι οι Έλληνες είναι Ιωνικής προέλευσης. Ο  Ηρόδοτος λέει, ότι οι Ίωνες έκτισαν τις πολιτείες τους κάτω από το καλύτερο κλίμα του κόσμου, που γνώρισε. Πλήθος είναι ακόμη οι   περιηγητές, που εκθειάζουν την Ιωνία και κυρίως τη Σμύρνη.(Σατωβριάνδος -  Φλωμπέρ).

      Στο σημερινό αφιέρωμα θα επιχειρήσουμε ένα οδοιπορικό στη Σμύρνη των τελευταίων αιώνων, για να παρακολουθήσουμε την πορεία του πολυάριθμου ελληνικού στοιχείου, που μέσα στις πλέον αντίξοες συνθήκες κατάφερε, να κυριαρχήσει στην πνευματική, κοινωνική και οικονομική ζωή της πόλης.

Κεντρικοί σταθμοί στο οδοιπορικό  αυτό:

Α. Τα χρόνια ακμής του ελληνικού πληθυσμού

  -χρόνια αληθινά ευτυχισμένα στο καύχημα της Ιωνίας με την ελληνική παιδεία και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα.

      -την πνευματική κίνηση και τον ελληνικό τύπο, τα θέατρα

      - την οικονομία και το εμπόριο

Β. Τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν μετά την απόβαση του Ελληνικού στρατού έως την τελική καταστροφή.

Τον δραματικό επίλογο  

Τα Σχολεία της Σμύρνης

      Όταν μαύρα σκοτάδια ζώσανε τη Ρωμιοσύνη, ανοίχτηκε το 1707 το πρώτο σχολείο στη Σμύρνη. 

Και από την κατάργηση και μετά του παιδωμαζώματος, χαλαρώθηκαν η βία και οι καταπιέσεις και άρχισαν να ιδρύονται σχολεία σε μεγάλες πόλεις

      Η Εκκλησία όλο αυτό το διάστημα διατηρούσε μέσα από την ορθόδοξη πίστη  την  ελληνική γλώσσα και συνέβαλε στην τόνωση παράλληλα με το θρησκευτικό συναίσθημα των ελλήνων και την  αφύπνιση της εθνικής συνείδησης. 

      Το 1743 λειτούργησε η ξακουστή  «Ευαγγελική Σχολή» με τα παραρτήματά της, 

      -Τη βιβλιοθήκη, σχεδόν σαράντα χιλιάδων τόμων 

      -Το Μουσείο με τρεις χιλιάδες εκθέματα (αγάλματα, επιτύμβιες στήλες και πλούσια συλλογή 15.000 νομισμάτων) 

Το 1747 τέθηκε κάτω από την προστασία της Μ. Βρετανίας.

      Συντηρούνταν από ενοίκια ακινήτων , υποτροφίες μαθητών, εισιτήρια,, ελέγχους και τίτλους μαθητών, δωρεές, εράνους τόκους και  προσφορές της δημογεροντίας.

      Δίδαξαν ο Θ. Καΐρης, Βενιαμίν Λέσβιος, Και φοίτησε ο Αδαμάντιος Κοραής.

      1803 ιδρύθηκε «Νέα Δημόσια Σχολή» που μετονομάστηκε σε

 «φιλολογικό Γυμνάσιο». Δίδαξαν Κ. Κούμας, Κ. Οικονόμου κ.ά

Λίγο μετά την επανάσταση του 1821 και τις σφαγές στη Σμύρνη η Ευαγγελική Σχολή διέκοψε τη λειτουργία της . Μετά το 1828 αποκαταστάθηκε η γαλήνη και άρχισε πάλι η λειτουργία της. Το 1844 κάηκε πάλι, αλλά ανοικοδομήθηκε γρήγορα και άρχισε τη λειτουργία της.

      Δημιούργησε ακόμη πολλά παραρτήματα και ανεξάρτητη   εμπορική σχολή.

Υπήρχαν ακόμη πολλά κοινοτικά και ιδιωτικά σχολεία

Αλληλοδιδακτικό σχολείο και ελληνογαλλικό  Λύκειο.

      Δημιουργούνται χωριστά σχολεία θηλέων. Το 1830 δημιουργήθηκε το πρώτο αλληλοδιδακτικό σχολείο θηλέων που στεγάστηκε αργότερα στον περίβολο του μητροπολιτικού ναού της αγίας Φωτεινής και λειτουργούσε με έξοδα της εκκλησίας. 

Αντιλαμβάνονται την σπουδαιότητα της γυναικείας μόρφωσης και γύρω στα 1900 όλα τα κορίτσια μαθαίνουν γράμματα.

      Υπήρχαν ακόμη πάνω από 20 ιδιωτικά παρθεναγωγεία.

      Και το 1881 το αριστοκρατικό «Ομήρειο Παρθεναγωγείο»

Σύλλογοι και σωματεία

      Η πνευματική κίνηση στη Σμύρνη και στα περίχωρα συμπληρωνόταν από τη δραστηριότητα πολλών συλλόγων φιλεκπαιδευτικών, μουσικών, γυμναστικών  κ.α

Με ωραίους και υψηλούς στόχους, όπως: την ίδρυση αναγνωστηρίων  και εντευκτηρίων για διαλέξεις 

      Λέσχες που ασχολούνταν όχι μόνο με τα επαγγελματικά τους ενδιαφέροντα, αλλά και πλούσιο κοινωνικό έργο.

      Γυμναστικοί σύλλογοι για να αποκτήσουν οι νέοι γερά και άλκιμα σώματα.

Λέει ο Χρυσόστομος: ότι «επετέλεσε μέγα έργο ο Πανιώνιος με το να εμπνεύσει στους νέους την αγάπη του ύδατος και του αναπεπταμένου αέρος και του ελεύθερου φωτός, τον έρωτα για την ρυθμική κίνηση και προς την γυμναστική»

      Δεν πρέπει να παραλείψει κανείς το Ελληνικό ορφανοτροφείο της Σμύρνης. Με νυκτερινή σχολή. Διδασκαλείο 

Οικονομική ζωή

      Στις εύφορες παραλίες της Δ. Μ. Ασίας ο ελληνικός πληθυσμός προοδεύει στη γεωργία, στη βιομηχανία και το εμπόριο.

       Οι έλληνες χρησιμοποιούσαν γεωργικές μηχανές και υπήρχε ιδιαίτερη ανάπτυξη. στην ελιά, στον καπνό, στο αμπέλι και τη συκιά 

      Οι τεράστιες ποσότητες των προϊόντων της γεωργίας οδήγησαν στην μεταποίηση και από τη βιοτεχνία στη βιομηχανία.

-Η μεταποίηση της ελιάς σε λάδι, βρώσιμες ελιές και σαπούνι.

-Του σιταριού σε αλεύρι  και ζυμαρικά

-Του σταφυλιού σε κρασί, σταφίδα και οινοπνευματώδη ποτά.

-Του μαλλιού και του βαμβακιού σε νήματα και υφάσματα

-Των κουκουλιών σε μεταξωτά κ.ά

      76%εργοστασίων ήταν ελληνικά.

      Η ανάπτυξη αυτή διαμορφώθηκε μέσα σε ένα κλίμα  παντελούς κρατικής αδιαφορίας. Και  οι έλληνες  όπως παντού έτσι και εδώ, εκμεταλλεύτηκαν στο έπακρο την προαιώνια αρετή της φυλής, του εμπόρου και μεταπράτη.

      Η περίφημη προκυμαία της Σμύρνης Και είναι η βάση και το ορμητήριο, από το οποίο, προωθείται ο ελληνικός πληθυσμός και το εμπόριο.

      Το εξαγωγικό εμπόριο της Σμύρνης είναι από τα πιο σημαντικά της Μεσογείου Γύρω στα 2.500 ατμόπλοια και 3.000 ιστιοφόρα άραζαν κάθε χρόνο στο λιμάνι.

      Καραβάνια έφερναν στις αποθήκες και τα καταστήματα των ελλήνων βαμβάκια, νήματα, μαλλιά άγκυρας, περσικά χαλιά, βαφές, φαρμακευτικά είδη, κερί, σπόγγους , κριθάρια , δέματα καπνού, λάδια, κρασιά, σύκα σταφίδες όλα με προορισμό την Ευρώπη.

      Και από την άλλη προσορμίζονταν τα καράβια με μετάξια Βενετίας, αργυρόχρυσες στόφες Λυών, λουλάκι από Άγιο Δομήνικο , ζάχαρη, καρυκεύματα από Αμερική και χαρτιά, υαλικά, σίδερο εργαλεία κ.ά

      Στο λιμάνι ήταν και τα γραφεία, οι εταιρείες, αντιπροσωπείες, τα προξενεία, πρακτορεία, ασφαλιστικές εταιρείες, χρηματιστήριο και κέντρα ,καφενεία λέσχες κ.α

Αρχιτεκτονική

      Ως αληθινό σταυροδρόμι πολιτισμών, θρησκειών και μυστηρίων η Σμύρνη συγκεντρώνει από τον 16ο αιώνα ευρωπαίους, που κατοικούν στον Φραγκομαχαλά

      Από τον 19ο αιώνα προσελκύει μια πλούσια ευρωπαϊκή ελλίτ και από το 1855, έρχονται έλληνες από όλη την Ελλάδα και από τα μέρη, που ήταν υπόδουλα ακόμη, μετά από ευνοϊκές νομοθετικές ρυθμίσεις.

      Έργα υποδομής που έγιναν από ξένους και που συντελούν στην ανάπτυξη και το εμπόριο: 

      Το φωταέριο, η ύδρευση, το σιδηροδρομικό δίκτυο που ενώνει τη Βαγδάτη με τη Σμύρνη και το νέο λιμάνι.

      Ο Φραγκομαχαλάς ως εμπορικό κέντρο  περνά στους Έλληνες και Αρμενίους και η ξακουστή «Ευρωπαϊκή οδός» συγκεντρώνει τα ωραιότερα και πλουσιότερα μαγαζιά, καλλιτεχνική κίνηση, εργαστήρια ζωγράφων , φωτογράφων, τυπογραφεία κ.ά

Το στυλ το αρχιτεκτονικό, που επικρατεί, είναι ο νεοκλασικισμός, κυρίως όμως ένας εκλεπτυσμένος εκλεκτικισμός seconde Empire ( Beaux Art) με αναφορές στο  πλούσιο ανάγλυφο ρεπερτόριο του μπαρόκ.

      Αξιόλογα Αρχιτεκτονικά έργα:

-Το καμπαναριό της Αγίας Φωτεινής, σπουδαίο επίτευγμα αρχιτεκτονικής 

Το θέατρο της Σμύρνης (μικρογραφία του γαλλικού θεάτρου)

-Κτίριο Εθνικής Τράπεζας

      Στη μεγαλοαστική κατοικία των ελλήνων της Σμύρνης διακρίνει κανείς: 

Μάρμαρο, θολωτές οροφές με ανάγλυφα γύψινα θυρίδες βυζαντινές στους τοίχους για αγάλματα», ανατολίτικα χαλιά, βελούδα και μετάξι.

Προεπαναστατική εποχή

      Η Ρωμιοσύνη της Σμύρνης και της ευρύτερης Ιωνίας προσέφερε πολλά πριν αρχίσει η επανάσταση

      Κάτω από τη μύτη των Τούρκων φόρτωσαν με μπαρούτι και μολύβι και με την καθοδήγηση του φιλικού Ήβου Ρήγου και κατάφεραν να εφοδιάσουν τη Μάνη και την Πελοπόννησο κατά την έναρξη της επανάστασης.

      Τα κατορθώματα στην ηπειρωτική  Ελλάδα και στη θάλασσα, τα πλήρωναν οι κάτοικοι των νησιών, των Ιωνικών παραλίων, της Θράκης και της Πόλης ως αντίποινα με σφαγές και λεηλασίες.

Εργασία στον Κωνσταντούδη 1984-87

Το υλικό μάζεψαν και επεξεργάστηκαν οι τότε μαθητές και μαθήτριες :

Κοβογλανίδου Δέσποινα, Κυριακάκης Νικόλαος, Κολυβά Σωτηρία, Ιωαννίδου Σταματία στο μάθημα ιστορίας με τον καθηγητή Γιάννη Κωνσταντούδη

συνέχεια από τα προηγούμενα φύλλα

Το υλικό μάζεψαν και επεξεργάστηκαν οι τότε μαθητές και μαθήτριες :

Κοβογλανίδου Δέσποινα, Κυριακάκης Νικόλαος, Κολυβά Σωτηρία, Ιωαννίδου Σταματία στο μάθημα ιστορίας με τον καθηγητή Γιάννη Κωνσταντούδη

συνέχεια από τα προηγούμενα φύλλα

 

Να πεθάνουν εκεί που γεννήθηκαν , να νιώσουν το χώμα της Πατρίδας να σκεπάζει τα κόκκαλά τους . Εμείς καταφέραμε να ξεφύγουμε , δεν ξέραμε, ήμασταν παιδιά. Παρόλα αυτά όμως είμαστε Έλληνες και μας πήγαιναν στην Ελλάδα. Ήταν και αυτό κάτι, μια παρηγοριά , στον πόνο μας , μια ελπίδα στις αμφιβολίες μας. Είναι αλήθεια πως τρέφαμε ελπίδες , αυτό όμως δεν εμπόδισε τον πόνο και την πείνα να σημαδέψουν οριστικά και αμετάκλητα την ψυχή και τα όνειρά μας. Και είναι παράξενο πως μέσα από την φρίκη του πολέμου μπορέσαμε να γλιτώσουμε, πως μετά από τόσο πόνο και εξάντληση καταφέραμε να φτιάξουμε κάτι. Τώρα όμως όλα αυτά έχουν περάσει καλύτερα να μην τα θυμόμαστε.

 

Αυτά ήταν τα μοναδικά λόγια που καταφέραμε να αποσπάσουμε από τους κουρασμένους αυτούς ανθρώπους που μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα βρέθηκαν αντιμέτωποι με χιλιάδες βάσανα, που ξάφνου βρέθηκαν σε ξένη γη, που δίχως να καταλάβουν έγιναν πρόσφυγες.

Ο ξεριζωμός από τις χαμένες πατρίδες –όσο μακρινός κι αν φαίνεται – στάθηκε ορόσημο στη ζωή αυτών των ανθρώπων και θα τους συνοδεύει πάντα.

Μα το πρόβλημα των κατοίκων της Μ. Ασίας δεν απασχόλησε μόνο αυτούς . Αποτέλεσε και ένα βαρύτατο πλήγμα και για την Ελλάδα.

Η φτωχή χώρα μας δέχτηκε ενάμιση εκατομμύριο λιμοκτονούντες πρόσφυγες , και αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει χιλιάδες πρόσθετα προβλήματα.

Προβλήματα που θα λυνότανε με μεγάλες θυσίες των κατοίκων της . μα δεν ήταν και λίγες οι περιπτώσεις  που οι Έλληνες δεν ήταν διατεθειμένοι να βοηθήσουν τα αδέλφια τους που πονούσαν. Δεν ήθελαν να προσφέρουν την βοήθειά τους για να κλείσει το μεγάλο τραύμα της χώρας τους.

Ας δούμε όμως πως είδαν την συμπεριφορά των Ελλήνων οι ίδιοι οι πρόσφυγες.

Ο  Σάββας Αγιακατζόγλου μας απάντησε . Σε εμένα προσωπικά φέρθηκαν καλά. Ήμουν ορφανός και μαζί με άλλα ορφανά παιδιά μας πήγαν στο ορφανοτροφείο του Ζαππείου. Στο ορφανοτροφείο αυτό είμαστε 3.000 παιδιά και δεν ξέραμε καθόλου ελληνικά. Πάνω σ’ αυτό οι  ντόπιοι έδειξαν αυστηρότητα. Δηλαδή, μας έβαλαν νούμερα και απαγόρευσαν να μιλάμε τουρκικά. Αν παραβαίναμε τον κανόνα τρώγαμε ξύλο. Έτσι θέλοντας και μη μέσα σε 15 ημέρες είχαμε αρχίσει να συνεννοούμαστε.

 

Η Στέλλα Κοσκερίδου θυμάται. Ανεβήκαμε στο καράβι «Άγιος Νικόλαος» και φύγαμε για την Ελλάδα. Μετά από πολλές ημέρες ταξίδι φτάσαμε σε ελληνική γη, στην Κέρκυρα. Μείναμε εκεί 6 ολόκληρους μήνες . Οι ντόπιοι Έλληνες δεν μας ήθελαν. Όταν μας έβλεπαν, έβριζαν τον Βενιζέλο που μας έφερε στα μέρη τους. Όταν κατεβήκαμε στον Πειραιά περάσαμε 5 ημέρες στην καραντίνα, όπου μας κούρεψαν, μας έβαλαν να κάνουμε μπάνιο, και έβρασαν τα ρούχα μας, έπρεπε όπως μας είπαν να φύγουν οι ψείρες. Μόνη μας παρηγοριά ήταν που βρισκόμασταν πια στην Ελλάδα.

Η Κυριακάκη Δάφνη λέει. Στην Ελλάδα όταν φτάσαμε βρήκαμε μερικούς συγγενείς μας από την Ανατολική Ρωμυλία. Τότε υπήρχαν και Τούρκοι εκεί. Μια ελληνική επιτροπή όρισε να πάνε σε κάθε τουρκικό σπίτι και μερικά άτομα. Αργότερα μας βοήθησαν περισσότερο, μας έδωσαν χωράφια να σπείρουμε, και γενικά ζούσαμε καλά, ακόμη και μέχρι τη στιγμή που διώξανε τους Τούρκους από την Ελλάδα.

Ο κος Θόδωρος λέει. Οι βασιλικοί δεν μας ήθελαν καθόλου. Μόλις μας έβλεπαν έκλειναν πόρτες και παράθυρα. Αντίθετα οι βενιζελικοί μας υποστήριζαν, σε μας τα παιδιά έδιναν κασέλες για να γυαλίζουμε παπούτσια. Μ΄ άλλα λόγια μας πρόσφεραν δουλειά, δίχως να θέλουν να μας εκμεταλλευτούν. Οι παλιότεροι λούστροι δεν μας συμπαθούσαν καθόλου και συνεχώς μας έδιωχναν. Γενικά όμως μας δέχτηκαν καλά στην Ελλάδα. Μας έδιναν συσσίτια. Μας μόρφωσαν, μας βοήθησαν. Μέχρι και συνοικισμούς μας έκαναν.

Τέλος ο Αντρέας Κούλας έχει αρκετά να μας πει, γιατί ήταν στο πρώτο καράβι που έφτασε στη Σάμο. Μόλις φτάσαμε στη Σάμο και ετοιμαζόμασταν να κατεβούμε έτρεξαν οι ντοπιοι και μας εμπόδισαν. Μας φώναζαν Τουρκόφωνους και μας θεώρησαν πηγή βρωμιάς και δυστυχίας. Εμείς παρακαλούσαμε , ήμασταν άνθρωποι και έπρεπε να μας βοηθήσου. Αυτοί μας φώναζαν να γυρίσουμε πίσω, αδιαφορώντας για την τύχη μας. Απελπισμένοι ξεκινήσαμε. Οι γυναίκες φοβήθηκαν . Θέλησαν να πέσουν στη Θάλασσα. Με τίποτα δεν ήθελαν να ξανασυναντήσουν την φρίκη που μόλις είχαν αφήσει πίσω τους. Γυρίζαμε απελπισμένοι γύρω από το ίδιο μέρος. Λίγο αργότερα ξαναπήγαμε στη Σάμο. Αυτή την φορά μας δέχτηκαν. Στην αρχή μας βάλανε στις αποθήκες , αλλά εμείς ήμασταν ευχαριστημένοι. Όσοι είχαν τίποτα συγγενείς εκεί τους περιποιήθηκαν. Σε ένα χρόνο είχαμε φτιάξει κιόλας κάτι. Άρχισαν να μας φέρονται όπως θα ταίριαζε στα αδέλφια τους. ¨οχι δεν έχουμε παράπονα. Αν μάλιστα σκεφτούμε τις ταραχές που υπήρχαν τότε στην Ελλάδα τότε μπορώ να πω πως ότι έκαμαν ήταν σωστά καμωμένο. Όμως και εμείς -οι πρόσφυγες- πολλές φορές δημιουργούσαμε φασαρίες. Σε λίγο καιρό είχαμε πάει ο καθένας στο μέρος όπου και ρίζωσε για πάντα. Αυτά μας είπαν οι πρόσφυγες .

Εμείς αν και Έλληνες πιστεύουμε πως η στάση των Ντόπιων Ελλήνων ήταν λιγάκι σκληρή. ίσως να τους δικαιολογεί -όπως είπε και ένας από αυτούς τους γέρους το γεγονός ότι στην Ελλάδα τότε υπήρχαν αρκετές πολιτικές ταραχές και δεν ήταν κατάλληλες πι προϋποθέσεις για να φροντίσουν όπως έπρεπε τα αδέλφια τους Άλλωστε ας μην ξεχνάμε πως η Ελλάδα ήταν μια φτωχή χώρα και η συντήρηση και διαμονή ενός τόσο μεγάλου πληθυσμού ήταν πράγματι προβληματική. Αλλά παράλληλα με όλα αυτά, η όλη υπόθεση είχε και κάποιο θετικό στοιχείο. Γιατί Η Ελλάδα όταν απαλλάχτηκε από το τουρκικό στοιχείο-αργότερα με την ανταλλαγή των πληθυσμών-κατάφερε να αποκτήσει εθνική ομοιογένεια και ενότητα, γεγονός που της επέτρεψε να αναπτυχθεί οικονομικά και να ανυψωθεί ηθικά ώστε να μπορέσει πλέον να συνεχίσει αδιάσπαστη τον ιστορικό της βίο.

Στο τέλος αυτής της εργασίας γράψαμε τους στίχους ενός τραγουδιού που θέλησαν να μας πούνε δύο από τους ανθρώπους με τους οποίους μιλήσαμε, η Στέλλα Κοσκερίδου και ο Σάββας Αγιακτζόγλου. Το τραγούδι αυτό το έλεγαν οι Τούρκοι στους Έλληνες καθώς τους έβλεπαν να φεύγουν με τα καράβια.

Αγκυράν ντασινά μπαχ

γκιοσλεριμίν γιασινά μπαχ

μπιζ γιονανά γεσίε ντοσντουχ

σου φελεϊν ειδινέ μπαχ

 

Που πάει να πει:

Της Άγκυρας την πέτρα κοίτα

και στα μάτια μας το δάκρυ κοίτα.

Εμείς στην Ελλάδα αιχμάλωτοι πέσαμε

Ξέρει ο Θεός τη δουλειά του.

 

Τ ο μόνο που μένει σ’ εμάς είναι να

ευχαριστήσουμε για την βοήθειά τους

τους κουρασμένους πρόσφυγές μας.

 

Ηλίας

 

Είναι ένα αφιέρωμα στα παιδιά και τα εγγόνια μας, αφού η καλπάζουσα τεχνολογική εξέλιξη του 20ου αιώνα τείνει να αλλοιώσει αρνητικά όλα  εκείνα τα στοιχεία που συνιστούν τη ζωή και την εικόνα του πλανήτη- και του χωριού μας φυσικά, περιοριζόμενοι μέχρι το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο που δεν τον έζησαν. Το Δοξάτο με υψόμετρο μόλις τα 80 μέτρα, σφιχταγκαλιασμένο ένα γύρω από πανύψηλα βουνά και χαμένο στην όμορφη κοιλάδα του Στρυμόνα πορεύεται κάτω από την επίδραση του Ηπειρωτικού όσο και Υγρού κλίματος χωρίς έντονες κλιματικές αλλαγές. Τότε ήταν άγνωστα τα θερμοκήπια, το Ελ Νίνιο και η Τρύπα του Όζοντος. Το μικροκλίμα του χωριού μας σχεδόν αμετάβλητο. Τα χιόνια σκέπαζαν τη γη, γύρω στα 10-20 εκ. του μέτρου. Το κρύο αισθητό αλλά ΚΑΜΠΑΘΙΟ (υποφερτό). Οι ετήσιες βροχοπτώσεις κανονικές ώστε να διατηρείται η στάθμη του νερού σε αρκετά φρέατα (πηγάδια) από την ύδρευση το ΔΟΞΑΤΟ. Το έργο υδροδότησης του χωριού μας, από τις πηγές του ΜΠΟΥΝΑΡΜΠΑΣΙ (Κεφαλάρι)μόλις ολοκληρώνονταν. Μια κάποια μικρή παραφωνία αποτελούσε η αιφνίδια νεροποντή (μπόρα)και η χαλαζόπτωση, πλην βραχείας διάρκειας. Τότε ο χείμαρρος, αδυνατώντας να απορροφήσει τον τεράστιο όγκο του νερού έσπαγε (εκτρεπόταν ) παρά το κοιμητήριο και ξεχυνόταν φουριόζικα μέσα από το κέντρο του χωριού. Αυτό το γεγονός ξεσήκωνε πολλούς, ιδιαίτερα νεαρούς, που έτρεχαν προς την ξύλινη γέφυρα , παρά το Ηλεκτρ. Εργοστάσιο του ΠΑΠΟΥΤΣΗ, γκιζερίζοντας  (πηγαινοερχόμενοι) θαυμάζοντας τους όγκους των φερτών υλών που κατέβαζε το ξηρόρεμα και συγκεντρώνονταν κυρίως στα στηρίγματα  της γέφυρας. Γέμιζε ο τόπος από κορμούς και κλαριά δέντρων και που με το σταμάτημα της νεροποντής και της αποστράγγισης των υδάτων αρκετοί εκ των περιοίκων της περιοχής μάζευαν τα διάσπαρτα ξύλα για το χειμώνα. Η εύφορη κοιλάδα το Στρυμόνα και των παραποτάμων που δικαιολογημένα προσέδωσαν στην Ανατολ. Μακεδονία το προσωνύμιο το Τρίγωνο του Καναδά. Αναφέρθηκα στην ξύλινη γέφυρα, γιατί μια άλλη γέφυρα εκ σκυροδέματος στον ΜΠΟΤΑΚΑ (περιοχή )προς ΔΡΑΜΑ , αποτελούσαν τα ακρότατα σημεία περιπάτου των νεαρών Δοξατινών, αφού κατά περίεργο τρόπο, εξ ενστίκτου; ορμώμενοι γύριζαν στο χωριό. Πιθανόν να οφείλετο στο γεγονός  ότι από το σημείο των γεφυρών δεν ήταν ορατό το καμπαναριό τ’ Αι- Θανάση. Τι το προκαλούσε, το ένστικτο, μια κάποια ακαθόριστη ανησυχία που ξεμάκρυναν. Ανερμήνευτο. Ας σημειωθεί πως εκείνα τα χρόνια ο Δοξατινός δύσκολα έφευγε από το χωριό. Οι ελάχιστοι που έφυγαν, κυρίως για λόγους σπουδών ετύγχαναν σχετικού θαυμασμού. Ας πάμε όμως στην τοπική πανίδα. Στο ζωικό βασίλειο σημειώνουμε , το ΛΥΚΟ ,το ΤΣΑΚΑΛΙ. τη ΝΥΦΙΤΣΑ και το ΛΑΓΟ. Η κυρά ΜΑΡΙΩ , Η Αλεπού δεν δίσταζε να επισκέπτεται τα κοτέτσια των παράμερων σπιτιών, ιδιαίτερα κατά το χειμώνα. Ο ΛΥΚΟΣ και το ΤΣΑΚΑΛΙ αποτελούσαν τους καθαριστές από τα  ΛΕΣΙΑ(ψοφίμια) που αποσυντίθεντο στα χωράφια. Η ΝΥΦΙΤΣΑ ήταν ο τρομοκράτης και ο εξολοθρευτής ποντικών, αρουραίων και συναφών ειδών. Στους πρώτους ανήκουν οι αλήτες των αγρών αλλά και των αύλειων χώρων των σπιτιών. Τα πανέξυπνα ΣΤΡΟΥΘΙΑ(σπουργίτες), τα οικόσιτα και ελεύθερα αδηφάγα ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΑ, ενώ οι άφθονες ΚΑΡΓΕΣ και οι ΚΟΥΡΟΥΝΕΣ είχαν επικηρυχθεί ως επιζήμια για τη γεωργία από το ΔΑΣΑΡΧΕΙΟ αντί 5 δραχμών κατά κεφαλή. Πρόκληση για τους κυνηγούς. Το τερπνόν μετά του ωφελίμου! Τέλος στην κατηγορία των Ωδικών πτηνών αφθονούσαν οι Καρδερίνες , τα Γαρδέλια , οι Φλώροι, οι Φανέτες , οι Σπίνοι και οι Σιταρήθρες. Δε ν υπήρχε σπίτι χωρίς κλουβί με το αγαπημένο τους πουλί. Ξεχωριστή ομάδα ήταν η σκερτσόζα ΣΕΙΣΟΠΥΓΙΔΑ (Σουσουράδα)και ο καλλικέλαδος ΚΟΚΚΙΝΟΛΑΙΜΗΣ η εμφάνισή τους προμηνούσε τον ερχομό ψύχους. Τέλος στα αποδημητικά είχαμε τους μόνιμους αγαπημένους επισκέπτες τα ΧΕΛΙΔΟΝΙΑ και τους ΛΕΡΓΟΥΣ ωφέλιμα και τα δυο, με τις περίτεχνες φωλιές τους κάτω από γεισώματα των σπιτιών για τα πρώτα και στους  ΜΠΟΥΧΑΡΙΔΕΣ(καπνοδόχους) των ακατοίκητων σπιτιών , στους στύλους της ΔΕΗ και τα υψηλά δέντρα για τους δεύτερους. Ιδιαίτερη μνεία κάνω για τα διερχόμενα αποδημητικά, κυρίως ΠΑΠΙΕΣ –ΧΗΝΕΣ γιατί προκαλούσαν τους κυνηγούς και όχι τυχαία. Επιστράτευαν τους ΤΣΙΦΤΕΔΕΣ (δίκαννα) τα μονόκαννα και τις ταχύβολες ιταλικές ΜΠΕΡΕΤΕΣ. Πρώτος τρόπος κυνηγιού το ΓΚΙΟΛΙ (υδατοδεξαμενή). Διαμόρφωση μικρού χώρους στο ανάχωμα, ενός –δυο ατόμων με άνοιγμα προς το νερό σαν παρατηρητήριο. Ο περίφημος ΓΚΙΟΥΜΕΣ . Δυο-τρεις φλύαρες οικόσιτες πάπιες , δεμένες να παίζουν τον κράχτη για τα υπεριπτάμενα αποδημητικά , που κουρασμένα και πεινασμένα από το πολύωρο ταξίδι τους, ανταποκρίνονταν στο κάλεσμα  , ανυποψίαστα για το τί τους περίμενε στο ΓΚΙΟΛΙ. Άλλος τρόπος και πιο άνετος σαν πήγαιναν στα παραποτάμια ΤΣΑΙΡΙΑ (χορτολίβαδα)όπου οι αδημονούντες ΝΕΜΡΩΔ είχαν την ευκαιρία για «ΠΥΡΟΜΑΔΟΝ» και πλούσια λεία. Δικαιολογημένα επέστρεφαν στο χωριό , νικητές και τροπαιούχοι, ζωσμένοι με αρμάθες πουλιών. Η ενέργειά τους αυτή δεν ήταν απερίσκεπτη, απλό hobby .τα σμήνη των πουλιών «εν ριπή οφθαλμού» εξαφάνιζαν στρέμματα σπαρτών, που μόλις βλάσταιναν. Στην κυριολεξία τα ΞΥΡΙΖΑΝ, καταστρέφοντας τη σοδειά . μόνο ντοκιμαντέρ του NATIONAL GEOGRAPHIC θα μπορούσε να σας πείσει. Δυστυχώς τα παιδιά κι εγγόνια μας . θα αρκεστούν σε φωτογραφίες, μια που η πανίδα άλλαξε , όπως όλα επί της γης υπάρχοντα.

Ηλίας Τσιτσιμπάσης